بسم الله الرحمن الرحیم
کتابی که میخواهم معرفی کنم، کتابشناسی احادیث اعتقادی نوشته آقای رسول رضوی است.
این کتاب به معرفی کتب حدیثی - اعتقادی شیعه از قرن اول هجری تا به قرن حاضر پرداخته است. کتاب به صورت درس‌نامه تدوین شده است و دارای شانزده درس‌نامه است. به جز درس اول که به مفاهیم و کلیات کتابشناسی می‌پردازد (که به نسبت ضعیف نوشته شده است)، سایر دروس در باب معرفی کتب ذکر شده است. این کتب عبارتند از:
۱- کتاب اسرار آل محمد علیهم السلام (سُلَیم بن قیس)
۲- کتاب توحید (مفضّل بن عمر)
۳- کتاب اِهلیلَجه (مفضّل بن عمر)
۴- کتاب الایضاح (فضل بن شاذان)
۵- کتاب بصائر الدرجات (صفّار قمی)
۶- کتاب الکافی (شیخ کلینی)
۷- کتاب الغیبة (نعمانی)
۸- کتاب التوحید (شیخ صدوق)
۹- کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام (شیخ صدوق)
۱۰- کتاب تصحیح الاعتقادات الامامیة (شیخ مفید)
۱۱- کتاب نهج البلاغة (سیّد رضی)
۱۲- کتاب تنزیه الانبیاء (سیّد مرتضی)
۱۳- کتاب الشافی (سیّد مرتضی)
۱۴- کتاب بشارة المصطفی لشیعة المرتضی‌علیه السلام (عمادالدین طبری)
۱۵ - کتاب الحتجاج علی اهل اللجاج (طَبْرِسی)
۱۶- کتاب الخرائج و الجرائح (قطب راوندی)
۱۷- کتاب عمده عیون صحاح الاخبار فی مناقب الابرار (ابن بطریق حلّی)
۱۸- کتاب کشف المَحَجَّة لثمرة المُهجَة (سیّد بن طاووس)
۱۹- کتاب کشف الغمة فی معرفة الائمة (علی بن عیسی اِربلی)
۲۰- کتاب کشف الیقین فی فضائل امیر المومنین علیه السلام (علامه حلّی)
۲۱- کتاب الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم (نباطی)
۲۲- کتاب الصوارم المُهرقة (قاضی نورالله شوشتری)
۲۳- کتاب نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین (فیض کاشانی)
۲۴- کتاب بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (علامه مجلسی)
۲۵- کتاب عوالم العلوم والمعارف و الاحوال (عبدالله بحرانی)
۲۶- کتاب حق الیقین فی معرفة اصول الدین (سید عبدالله شُبَّر)
۲۷- کتاب دلائل الصدق لنهج الحق (محمد حسن مظفر)
۲۸- کتاب الغدیر (علامه امینی)
۲۹- کتاب موسوعة العقائد الاسلامیة (آیت الله ری‌شهری)
مولف در معرفی کتب الگو تقریبا ثابتی را رعایت کرده است. ابتدا ترسیمی کلی از شرایط تاریخی مولف کتاب مربوطه را بیان می‌کند و سپس به معرفی مصنف کتاب و ویژگی و محتوای آن می‌پردازد. در ادامه کارهایی که روی کتاب انجام شده نظیر چاپ ها، ترجمه ها و. را بیان می‌کند و نسخ خطی موجود کتاب را معرفی می‌کند. در انتها هم منابعی برای مطالعه بیشتر معرفی می‌کند و سوالاتی را برای پژوهش و یا تامل در مطالب ذکر شده مطرح می‌کند.
کتاب دارای ویژگی های مثبت و منفی گوناگونی است. یکی از ویژگی های خوب کتاب، ترسیم فضای تاریخی است که در در فهم بهتر کتاب و چرایی پیدایش و تالیف آن نقش مهمی دارد. مولف میتوانست بدون ذکر این نکات تاریخی، کتب فوق را معرفی کند اما این کار او، خواننده را به شکلی مناسب تر با کتاب های اعتقادی آشنا می‌کند و شکاف تاریخی را تا حدودی پر می‌کند. از دیگر ویژگی های مثبت کتاب معرفی منابع بیشتر برای خواننده است که در اکثر موارد منابع خوبی ذکر شده است. قلم روان نویسنده نیز کتاب را خوانا کرده است.
از ضعف های کتاب می‌توان به غلط های املایی اشاره کرد که بعضا خیلی درشت هستند. در چندین موارد غلط هایی در ذکر زمان وجود دارد که باعث سردرگمی خواننده خواهد شد. در صفحه بندی و ویرایش نیز اغلاطی وجود دارد که البته می‌توان آن را به حساب چاپ اول کتاب گذاشت.
یک سری نکات هم اگر رعایت می‌شد و یا نویسنده در مقدمه توضیح می‌داد، به ارزش کتاب می‌افزود. برای مثال نسخ خطیای که برای کتب ذکر شده است همه از نسخ موجود در ایران هستند و در اندک مواردی نسخ عراقی ذکر شده است. با توجه به دسترسی های جدیدی که به فهرست ها و نسخ کتاب‌خانه های مهم دنیا در سالیان اخیر به وجود آمده است، اگر نسخه های خارجی ذکر می‌شد بسیار عالی می‌بود. ایضا مولف در دروس اولیه که کتب متقدم شیعه را معرفی می‌کند، در بخشی به آرا گوناگون در باب صحت انتساب کتاب به مولفش و محتوای آن به اجمال می‌پردازد و رای مختار را بیان می‌کند و خواننده اگر آشنایی چندانی با فضای مطالعات حدیثی نداشته باشد گمان می‌برد که مساله به همین سادگی است درحالی که این طور نیست. به عنوان مثال فقط در باب مولف و محتوای کتاب سلیم بن قیس اخیرا رساله دکتری مفصلی در دانشگاه تهران کار شده است!
در کل کتاب خوب و قابل استفاده است و برای کسانی که به فضای مطالعات شیعی علاقه دارند مفید خواهد بود. مطالعه کتاب احتیاج به پیش نیاز خاصی ندارد اما دانستن چند اصطلاح رایج در علوم حدیث مطالعه را آسان می‌کند که البته با جست و جویی ساده در اینترنت نیز قابل دسترسی است.
امیدوارم مطالب ذکر شده مفید واقع شود.
در پناه حق
درباره این سایت